برنامه نویسی - طراحی وب

ویدئو یکی از پر طرفدارترین راه‌های انتشار محتوای اینترنتی است. آیا تا به حال به ساخت فیلم آموزشی فکر کرده‌اید؟

فیسبوک، توییتر، اینستاگرام و اسنپ‌چت کاربران را به مشاهده، ساخت و انتشار ویدئوهای کوتاه غیر رسمی تشویق می‌کنند. این امر باعث توجه ویژه کاربران، به محتوای ویدئویی برای یادگیری مباحث مختلف می‌شود.

این موضوع باعث می‌شود که مربیان، طراحان محتوای آموزشی و هر شخص دیگری که با آموزش سر و کار دارد، به سمت ساخت ویدئوهای آموزشی گرایش پیدا کنند.

در این مقاله، راهنمای شما خواهیم بود تا با قدم‌های کلیدی ساخت یک فیلم آموزشی جذاب آشنا شوید. در ادامه انواع مختلف فیلم آموزشی که می‌توانید بسازید را بررسی خواهیم کرد. همچنین راه‌کارهایی برای ویرایش مناسب ویدئو که باعث افزایش توجه کاربران شود را معرفی می‌کنیم.

قدم اول: موضوع را انتخاب کنید

قدم اول ساختن فیلم آموزشی، انتخاب یک موضوع مناسب و کاربردی است. امروزه کاربران به سرعت ویدئوهایی که اطلاعات مورد انتظارشان را شامل نمی‌شوند نادیده می‌گیرند. بنابراین، انتخاب یک موضوع مهم و مورد علاقه کاربران امری حیاتی است.

برای انتخاب موضوع مناسب، یک پرسش مطرح می‌شود: مخاطب شما چه کسانی هستند؟

پیش از هر چیز به این پرسش، پاسخ دهید و مخاطبانتان را مشخص کنید. شما باید درک کاملی از مخاطبان و نیازهای آن‌ها پیدا کنید. برای شناخت موضوعات مورد علاقه یا مورد نیاز مخاطبان زمان کافی بگذارید. روش انجام تحقیقات لازم را مناسب موقعیت جغرافیایی و تعداد مخاطبانتان انتخاب کنید.

اگر هدف شما آموزش درون سازمانی است، احتمالاً نیاز است که مصاحبه‌هایی با کارمندان سازمان انجام دهید.

اما ممکن است مخاطبان شما کاربرانی باشند که به سازمان خاصی تعلق ندارند. در این حالت، نظرسنجی کردن از کاربران راه مناسبی برای جمع‌آوری اطلاعات خواهد بود.

می‌توانید از انجمن‌های آنلاین و منابع دیگر برای کسب اطلاعات و تعیین موضوع مناسب کمک بگیرید.

موضوع انتخابی را خاص و متمرکز کنید. اگر با این کار مشکل دارید، می‌توانید موضوع را به دو بخش مختلف تقسیم کنید. به این صورت که بخش دوم در ادامه بخش اول باشد. فیلم آموزشی سریالی و دنباله‌دار کاربردی‌تر است و کاربر را بیشتر جذب می‌کند.

قدم دوم: قالبی برای ارائه محتوا انتخاب کنید

قدم بعدی برای ساخت فیلم آموزشی، انتخاب قالبی برای ارائه محتوا است. از ابتدای کار روی ویدئو، منابع موجود، جدول زمانی و انتظاری که کاربران دارند را در نظر بگیرید.

ساخت انواع مختلف فیلم آموزشی مزایا و معایب متفاوتی دارد. در این بخش چند قالب مناسب برای ساخت فیلم آموزشی را معرفی خواهیم کرد.

فیلم برداری از صفحه نمایش

این روش، در صورتی که قصد آموزش کامپیوتر یا یک نرم‌افزار را دارید روش خوبی است. می‌توانید از صفحه نمایش فیلم بگیرید و آن را با توضیحاتی همراه کنید. این روش می‌تواند غیر رسمی یا کاملاً حرفه‌ای باشد. پیش از شروع کار، سبک کار را انتخاب کنید و در همه مراحل، آن سبک را رعایت کنید.

ویدئوی کوتاه

ویدئوی کوتاه یا میکرو ویدئو، طولی بین 5 تا 15 ثانیه دارد. هدف ویدئوی کوتاه، نشان دادن یک روند یا ایده است. در بیشتر موارد، ویدئوهای کوتاه گفتار ندارند و بر پایه تصویر و نوشته ارائه می‌شوند. این سبک در حالتی مناسب است که شما می‌خواهید آموزش‌های کوتاهی که نیازی به ویدئوهای طولانی و توضیحات مفصل ندارند تهیه کنید.

تدریس ویدئویی

شما می‌توانید شخصاً در مقابل دوربین حاضر شوید و مبحث مورد نظرتان را تدریس کنید. سپس فیلمی که تهیه کردید را ویرایش کرده و هر بخش که نیاز دارید را در دوره آموزشی‌تان استفاده کنید.

ویدئوی دمو

اگر قصد آموزش روندی را دارید، شاید ویدئوی دمو انتخاب مناسبی برای شما باشد. در این نوع آموزش، معمولاً یک نفر مانند میزبان برخورد می‌کند. میزبان، طرز استفاده از یک محصول یا خدمات یا روش انجام یک کار را آموزش می‌دهد. بیشتر ویدئوهای آموزشی «خودت انجام بده» که به اختصار با نام DIY شناخته می‌شوند، با این قالب تهیه می‌شوند.

نقش آفرینی

در سبک نقش آفرینی، یک فیلم‌نامه از پیش تعیین شده اجرا می‌شود. این کار باعث می‌شود کاربران درک بهتری از آنچه که آموزش داده می‌شود داشته باشند. این سبک آموزشی، برای شرایطی مناسب است که کاربر قرار است مواردی خاص را تحت کنترل بگیرد؛ مثل برخورد با تماس‌های فروشنده‌ها، فرآیند پشتیبانی فنی و فعل و انفعالات اجتماعی دیگر. در این روش کمی بازیگری وجود دارد و برای یادگیری مهارت‌های شخصی و اجتماعی بهترین انتخاب است. چرا که کاربر می‌تواند تصور درستی از شرایط داشته باشد.

انیمیشن

ویدئوهای آموزشی به شکل انیمیشن، با گرافیک و متن پیغام خود را می‌رسانند. چالش این بخش، مهارت فنی و هنری ساخت انیمیشن است. اما نتیجه کار، برای مخاطب بسیار جذاب خواهد بود.

ویدئوی تعاملی

ویدئوهای تعاملی قالب به نسبت جدیدتری هستند. در این نوع از آموزش، کاربر انتخاب خودش را در مراحل مختلف انجام می‌دهد. محتوای آموزش با انتخاب کاربر تغییراتی جزئی خواهد داشت. تعامل داشتن کاربر با آموزش، او را بیش از هر روش دیگری درگیر آموزش می‌کند. اگر می‌خواهید مخاطبانتان نتیجه انتخاب‌هایشان را ببینند و خودشان را جزئی از آموزش بدانند، حتماً این روش را امتحان کنید.

قدم سوم: نوشتن متن و تعیین روند آموزش

حتماً وقتی به فیلم آموزشی مورد نظرتان فکر می‌کنید، همه چیز را ایده‌آل تصور می‌کنید. ترتیب جملاتی که بیان می‌کنید، جلوه‌های بصری اضافه شده و هر کلمه‌ای که به زبان می‌آورید دقیق و درست است. کاملاً واضح است که دوست دارید، نتیجه نهایی همان اندازه که در ذهن شماست، ایده‌آل و دقیق باشد. برای دستیابی به این نتیجه مطلوب، باید تمرین کنید و نسخه‌های اولیه‌ای از کارتان بسازید.

اینکه نمی‌توانید فیلم آموزشی مورد نظرتان را بسازید، دلیل نمی‌شود که آنچه در ذهن دارید گزینه خوبی نباشد. این موضوع ثابت می‌کند که شما نیاز به تمرین دارید. تمرین از این جهت اهمیت فراوانی دارد که توانایی پیاده‌سازی و اجرای چیزی را که در ذهن دارید به شما می‌دهد.

اولین و مهم‌ترین تمرینی که می‌توانید انجام دهید، نوشتن متن است. شروع کنید و متن فیلم آموزشی مورد نظرتان را بنویسید. با این کار محتوای کل فیلم آموزشی شما مشخص می‌شود.

فیلم آموزشی مورد نظرتان شامل فیلم برداری از صفحه نمایش می‌شود؟ پس شروع کنید و تصمیم بگیرید که دقیقاً می‌خواهید چه چیزهایی را نمایش دهید. شاید این راهکار به شما کمک کند: تصور کنید که یکی از مخاطبانتان روبروی شما نشسته است. به او هر آنچه که آماده کرده‌اید آموزش دهید.

سپس تمام روند مورد نظرتان را طراحی کنید. می‌توانید برای این کار از تصاویری که تهیه کرده‌اید کمک بگیرید یا از چند طراحی ساده استفاده کنید. انجام این کار زمان زیادی از شما نمی‌گیرد. ولی پس از انجام آن، روند کل آموزش مشخص می‌شود.

قدم چهارم: تصویر برداری و ویرایش

حالا که همه مراحل مربوط به تمرین و آمادگی را انجام داده‌اید، می‌توانید تصویر برداری را آغاز کنید. نیازی نیست که حتماً تصویر برداری را حرفه‌ای دنبال کرده باشید. با دانشی مختصر هم می‌توانید از پس انجام این کار بر بیایید. هر کسی با مقدار کمی تمرین می‌تواند فیلم برداری از صفحه نمایش را به خوبی انجام دهد. اما اگر روشی را انتخاب کرده‌اید که نیازمند فیلم برداری است، همین حالا هم ابزار لازم این کار را دارید؛ تلفن همراه! شما می‌توانید به کمک دوربین تلفن همراهتان فیلم‌های با کیفیتی تهیه کنید.

وقتی فیلم برداری را انجام دادید، می‌توانید از راه‌های مختلفی برای ویرایش و جذاب کردن فیلم‌هایتان استفاده کنید. چند نمونه از این راه‌ها را با هم مرور می‌کنیم.

حاشیه نویسی

در فیلم برداری از صفحه نمایش و حتی روش‌های دیگر، حاشیه نویسی راه بسیار مناسبی برای جلب نظر کاربر به بخش خاصی از تصویر است. فِلِش‌ها و شکل‌های مختلف می‌توانند با انیمیشن و متن ترکیب شوند. این ترکیب‌ها توجه کاربر را جلب خواهند کرد.

متن روی تصویر

نوشتن متن روی تصویر، جذابیت ظاهری را برای کاربر بیشتر می‌کند. از این روش می‌توانید برای تأکید بیشتر روی یک موضوع یا مطرح کردن یک ایده جدید استفاده کنید.

انیمیشن

متن‌ها و شکل‌ها را متحرک کنید. انیمیشن تأثیر زیادی روی جذاب شدن فیلم آموزشی دارد و باعث می‌شود حوصله کاربر سر نرود. پس سعی کنید متن‌ها و شکل‌ها را با انیمیشن همراه کنید تا هم جلب توجه کنند هم جذابیت ظاهری بیشتری را همراه داشته باشند. انیمیشن‌های پیش‌فرض Camtasia گزینه‌های مناسبی هستند. می‌توانید دوره‌های آموزشی Camtasia را در وبسایت فرانش مشاهده کنید.

گوینده را نشان دهید

گوینده فیلم آموزشی را در ویدئوها نشان دهید. در فیلم برداری از صفحه نمایش، می‌توانید این کار را با وبکم کامپیوترتان انجام دهید. نیازی نیست که تصویر گوینده به صورت دائمی نمایش داده شود. فقط در شرایط مناسب و به مقدار نیاز این کار را انجام دهید. در اغلب موارد، ابتدا و انتهای هر بخش را به تصویر گوینده اختصاص می‌دهند. فراموش نکنید که حتماً به دوربین نگاه کنید!

مقداری تعامل ایجاد کنید

ایجاد تعامل در فیلم آموزشی جذابیت و کشش بیشتری برای کاربر ایجاد می‌کند. با ایجاد چند بخش تعاملی، کاربر را به انجام کاری ترغیب می‌کنید که نتیجه‌اش را هم می‌بیند. این کار می‌تواند وارد کردن یک مقدار ورودی یا رفتن به بخش بعدی باشد. تعامل داشتن کاربر با آموزش، وی را بیشتر درگیر فیلم آموزشی می‌کند.

قدم پنجم: تولید، میزبانی، توزیع

به آخرین قدم از ساخت یک فیلم آموزشی خوب می‌رسیم؛ تولید و میزبانی. حال که فیلم آموزشی آماده شده، باید آن را در دسترس کاربران قرار دهید.

مرحله اول، تولید ویدئو است. تولید ویدئو همان خروجی گرفتن از برنامه ویرایش ویدئو است. قطعاً با فرمت‌های مختلف ویدئو آشنایی دارید. مخصوصاً MP4 که پر کاربردترین فرمت ویدئو است. پیشنهاد می‌کنیم ویدئو را با همان طول و عرضی که ساخته‌اید، با فرمت MP4 خروجی بگیرید. مگر اینکه دلیلی برای انجام ندادن این کار داشته باشید. در مورد ویرایش ویدئو و آشنایی بیشتر با آن می‌توانید از دوره‌های مختلف ویرایش ویدئو در وبسایت فرانش استفاده کنید.

فایل‌های فیلم آموزشی که آماده شد، زمان انتشار آن فرا می‌رسد.

راه در دسترس کاربران قرار دادن فیلم آموزشی، هاستینگ (میزبانی) است. یوتیوب بزرگ‌ترین نمونه هاستینگ ویدئو است. شما باید بر اساس نیاز خود، بهترین گزینه را برای انتشار محتوای آموزشی خود انتخاب کنید. فرانش به صورت تخصصی روی انتشار فیلم آموزشی کار می‌کند. شما می‌توانید فیلم‌های آموزشی‌تان را به کمک فرانش در دسترس کاربران قرار دهید. علاوه بر اینکه می‌توانید آموزش‌ها را به صورت رایگان منتشر کنید، امکان فروش آن‌ها را نیز دارید.

اگر تصمیم دارید فیلم آموزشی تولید شده را به صورت عمومی منتشر کنید، یوتیوب گزینه مناسبی است. فراموش نکنید که در ایران دسترسی به یوتیوب ساده نبوده و شما امکان درآمدزایی از این طریق ساده نیست.

اگر فیلم آموزشی را برای کارمندان یک سازمان تهیه کرده‌اید، بهتر است که به جای اینترنت، آن را در سطح شبکه همان سازمان منتشر کنید.

حال که با مراحل ساخت و انتشار فیلم آموزشی آشنا شدید، خوب است که به تعدادی نکته مهم در این مورد اشاره کنیم. در این بخش به معرفی مشخصات لازم برای یک فیلم آموزشی خوب می‌پردازیم.

یک فیلم آموزشی خوب باید چه مشخصاتی داشته باشد؟

1.باید روی یک موضوع کاملاً مشخص تمرکز داشته باشد و با مثال‌های مناسب، آن را به کاربر یاد دهد.

2.نمونه‌ها و مثال‌ها را مناسب مخاطبان در نظر می‌گیرد. به عنوان مثال اگر مخاطب شما کودکان هستند، نباید از نمونه‌هایی که فقط نوجوانان درک می‌کنند استفاده کنید.

3.نباید مخاطب را در حجم زیادی از اطلاعات غرق کند! باید بتواند به اندازه‌ای به کاربر اطلاعات دهد که موضوع را کاملاً درک کند. در عین حال حجم زیادی از اطلاعات امکان دارد که کاربر را گیج کند.

4.منابع مورد استفاده باید در انتهای ویدئو یا در بخش توضیحات ارائه شده باشد. این کار باعث می‌شود مخاطب به صحت اطلاعات ارائه شده اطمینان بیشتری پیدا کند. در ضمن امکان پیگیری بیشتر در مورد موضوع هم به کاربر داده می‌شود.

5.لحن گفتار گوینده باید به صورت مکالمه با مخاطب باشد تا جذابیت آموزش را بیشتر کند.

6.به شکلی کاربر را به تمرین کردن محتوای ارائه شده در فیلم آموزشی ترغیب کند.

یک عامل مهم دیگر برای بهتر شدن فیلم آموزشی وجود دارد. پیش‌تر به اختصار در این مورد صحبت کردیم؛ شما باید محتوا را مناسب مخاطبانتان ایجاد کنید.

شناخت مخاطب

فرض کنیم که می‌خواهیم دو فیلم آموزشی در مورد چرخه آب بسازیم؛ یکی برای کودکان پیش دبستانی و دیگری به عنوان آموزشی برای آخر هفته کارمندان یک شرکت.

این دو دسته مخاطب از نظر تجربه، انتظارات و تفهیم، سطح بسیار متفاوتی دارند. فیلم آموزشی که برای یکی از دو دسته ساخته شده و کاملاً مناسب است، قطعاً برای دسته دیگر به هیچ عنوان مناسب نیست. نحوه گفتار گوینده، تصاویر مورد استفاده و هر بخش دیگر از این دو آموزش باید با یکدیگر متفاوت باشند.

بنابراین همیشه پیش از شروع ساخت فیلم آموزشی، با دقت تمام، مخاطب آموزش را تعیین کنید. سپس در انتخاب هر بخش از آموزش، آن را از نگاه مخاطبتان انتخاب کنید. می‌توانید چند شخصیت خیالی طراحی کنید و تصمیم‌گیری را به عهده آن‌ها بگذارید!

چند سؤالی که می‌توانید در مورد مخاطبانتان از خودتان بپرسید:

1.مخاطبان به چه چیزهایی علاقه دارند؟ از چه چیزهایی خوششان نمی‌آید؟

2.چه تجربیاتی دارند؟ چطور باید از تجربیاتشان استفاده شود؟

3.چه اهدافی دارند؟ مشاهده فیلم آموزشی تولید شده، چطور در رسیدن به آن اهداف به مخاطبین کمک می‌کند؟

4.چه چیز برایشان ارزشمند است؟ آیا می‌توان ارزش‌های آن‌ها را به نوعی در آموزش گنجاند که ارتباط بهتر و صمیمی‌تری با آن برقرار کنند؟

شما دیگر آماده شروع ساخت فیلم آموزشی هستید!

دوره‌های مختلفی با موضوع ساخت فیلم آموزشی در وبسایت فرانش موجود است. می‌توانید از دوره‌های مناسب خودتان، برای یادگیری بیشتر استفاده کنید. به این امید که فیلم‌های آموزشی شما را در فرانش شاهد باشیم.

به نظر شما چه مواردی فیلم‌های آموزشی را از حالت یکنواخت و تکراری خارج می‌کند؟